آزمایش دیابت چیست؟
آزمایش دیابت یکی از رایج‌‌ترین انواع آزمایش خون است.
دیابت بیماری است که روی توانایی بدن برای تولید یا مصرف انسولین تأثیر می‌گذارد. انسولین به بدن کمک می‌کند تا از قند خون برای تولید انرژی استفاده کند. دیابت منجر به بالا رفتن قند خون (گلوکز) می‌شود. در این بیماری، سطوح قند خون به‌صورت غیرعادی بالا می‌روند.
درگذر زمان، دیابت منجر به آسیب دیدن رگ‌های خونی و اعصاب می‌شود. بدین ترتیب بیمار با انبوهی از علائم و نشانه‌ها روبه‌رو می‌شود: مشکل بینایی، سوزش و بی‌حسی دست‌ها و پاها و افزایش خطر حمله یا سکته قلبی.
تشخیص به‌موقع به‌منزله این است که می‌توانید درمان را هر چه سریع‌تر آغاز کنید و گام‌های لازم برای برخورداری از یک سبک زندگی سالم را بردارید.
عوارض بیماری دیابت
چه کسانی باید آزمایش دیابت را انجام دهند؟
در مراحل اولیه، ممکن است علائم دیابت ظاهر شوند، یا اینکه بیماری فاقد هرگونه علائم آشکار باشد. اگر با یک سری علائم زودرس روبه‌رو می‌شوید، باید به فکر انجام آزمایش دیابت باشید. این علائم عبارت‌اند از:
- تشنگی خیلی شدید
- احساس خستگی در تمام طول روز
- احساس گرسنگی شدید، حتی پس از غذا خوردن
- تار شدن دید
- ادرار کردن بیشتر از حد عادی
- وجود زخم‌ها و بریدگی‌هایی که ترمیم نمی‌شوند
برخی افراد، حتی در صورت عدم وجود علائم دیابت، باید آزمایش دیابت را انجام دهند. انجمن دیابت آمریکا (ADA)، توصیه می‌کند که افراد دارای اضافه‌وزن (شاخص توده بدنی بیشتر از ۲۵)، یا افرادی که در دسته‌بندی‌های زیر قرار می‌گیرند، بهتر است برای انجام آزمایش دیابت اقدام کنند:
- افرادی که در گروه‌های نژادی با سطح ریسک بالا قرار دارند.
- فشار خون بالا، تریگلیسرید بالا، کلسترول HDL کم، ابتلا به بیماری‌های قلبی
- سابقه خانوادگی بیماری دیابت
- سابقه شخصی از بالا بودن سطوح قند خون، یا نشانه‌هایی از مقاومت انسولینی
- عدم انجام منظم فعالیت‌های بدنی
- زنانی که سابقه سندروم تخم دان پلی کیستیک (PCOS)، یا دیابت حاملگی را دارا می‌باشند
همچنین ADA به افراد بالای ۴۵ سال توصیه می‌کند تا یک مرحله آزمایش اولیه قند خون را انجام دهند. به‌این‌ترتیب به افراد کمک می‌شود تا از سطوح پایه قند خون خودآگاه شوند. به دلیل اینکه خطر دیابت با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد، آزمایش‌ها منجر به تعیین احتمال گسترش بیماری می‌شوند.
آزمایش‌های ضروری برای افراد دیابتی
۱) آزمایش A1C
آزمایش خون به پزشک این امکان را فراهم می‌کند تا از میزان قند خون مطلع شود. آزمایش A1C یکی از متداول‌ترین آزمایش‌ها است، زیرا نتایج آن منجر به تعیین میزان قند خون درگذر زمان می‌شوند؛ بنابراین برای انجام آن هیچ نیازی به ناشتا بودن نیست.
از این آزمایش، با عنوان آزمایش هموگلوبین گلیکاته نیز یاد می‌شود. این آزمایش به‌اندازه‌گیری این موضوع می‌پردازد که طی دو سه ماه گذشته، چه مقدار گلوکز به گلبول‌های قرمز خون رسیده است؟
به دلیل اینکه گلبول‌های قرمز خون عمری سه‌ماهه دارند، لذا آزمایش A1c میانگین قند خون بدن برای مدت تقریبا ۳ ماه را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش فقط به مقدار خون اندکی نیاز دارد. نتایج این آزمایش بر اساس درصد بیان می‌شوند.
- نتایج کمتر از ۵.۷% عادی تلقی می‌شوند.
- نتایج بین ۵.۷ الی ۶.۴%، نشان می‌دهند که افراد در آستانه دیابت قرار دارند.
- نتایج بیشتر از ۶.۵%، یعنی فرد مبتلا به دیابت است.
آزمایش‌های صورت گرفته در محیط آزمایشگاه، مطابق برنامه ملی استانداردسازی گلیکوهموگلوبین (NGSP) مورد استانداردسازی قرار می‌گیرند. این یعنی هیچ اهمیتی ندارد که آزمایش در چه آزمایشگاهی صورت می‌گیرد، روش‌های به‌کاررفته برای انجام آزمایش خون نیز کاملا یکسان هستند.
مطابق اطلاعات ارائه شده توسط موسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی، فقط آزمایش‌هایی که به تائید NGSP رسیده‌اند، منبع معتبری برای تشخیص دیابت محسوب می‌شوند.
نتایج آزمایش A1C برای برخی افراد با نوسان همراه می‌شود. زنان باردار و افرادی با تغییرات غیرعادی هموگلوبین در زمره این افراد قرار دارند. به همین دلیل است که نتایج به‌دست‌آمده از آزمایش این افراد فاقد دقت کافی هستند. ممکن است پزشک تحت چنین شرایطی، درخواست انجام تست‌های بیشتر برای تشخیص دیابت را بدهد.
۲) آزمایش تصادفی قند خون
در آزمایش تصادفی قند خون، بدون توجه به زمانی که آخرین بار غذا خورده شده است، نمونه‌گیری از فرد صورت می‌گیرد. نتایجی که بزرگتر مساوی ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی لیتر باشند، نشانه‌ای از وجود دیابت هستند.
۳) آزمایش قند خون ناشتا
در این آزمایش، سطح قند خون پس از یک‌شب ناشتا بودن اندازه‌گیری می‌شود. این یعنی شما برای مدت ۸- ۱۲ ساعت هیچ غذایی مصرف نکرده‌اید.
- نتایج کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی لیتر عادی هستند.
- نتایج بین ۱۰۰- ۱۲۵ میلی‌گرم/ دسی لیتر نشان‌دهنده قرار گرفتن در آستانه دیابت است (فرد هنوز به دیابت مبتلا نشده است).
- نتایج بزرگتر مساوی ۱۲۶ میلی‌گرم/ دسی لیتر، پس از دو دور آزمایش، حاکی از ابتلا به دیابت هستند.
مشاوره با متخصص غدد و متابولیسم
۴) آزمایش تحمل گلوکز خوراکی
آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT)، طی دو ساعت انجام می‌شود. ابتدا سطح قند خون اندازه‌گیری می‌شود، سپس نوشیدنی حاوی قند به فرد داده می‌شود. پس از سپری شدن دو ساعت، سطح قند خون مجدداً اندازه‌گیری می‌شود:
- نتایج کمتر از ۱۴۰ میلی‌گرم / دسی لیتر، عادی تلقی می‌شوند.
- نتایج بین ۱۴۰-۱۹۹، شرایط قبل از دیابت را نشان می‌دهند.
- نتایج بزرگتر مساوی ۲۰۰، نشان‌دهنده وجود دیابت هستند.
۵) آزمایش ادرار برای تشخیص دیابت
آزمایش ادرار، همیشه برای تشخیص دیابت به کار نمی‌رود. درصورتی‌که پزشک گمان کند که فرد دیابت نوع ۱ دارد، آنگاه ممکن است از این آزمایش استفاده کند. هنگامی‌که بدن از بافت چربی، به‌جای قند خون برای تولید انرژی استفاده می‌کند، کتون بادی‌ها تولید می‌شوند.
آزمایشگاه‌ها در حین انجام آزمایش ادرار، وجود این کتون بادی‌ها را بررسی می‌کنند. درصورتی‌که کتون بادی‌ها به میزان متوسط تا زیاد در ادرار وجود داشته باشند، این یعنی بدن شما به‌اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند.
۶) آزمایش دیابت بارداری
همان‌گونه که از نام آن‌هم مشخص است، دیابت بارداری هنگامی رخ می‌دهد که زن باردار باشد. توصیه ADA این است که زنان در معرض خطر دیابت، درصورتی‌که از قبل دیابت داشته باشند، در اولین مراجعه به پزشک زنان آزمایش دیابت بدهند. دیابت بارداری، در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری رخ می‌دهد.
پزشکان از دو نوع آزمایش، برای تشخیص دیابت بارداری استفاده می‌کنند:
- در مورد اول، آزمایش چالش اولیه گلوکز انجام می‌شود. در طول این آزمایش، محلول شربت گلوکز مصرف می‌شود. پس از گذشت یک ساعت، از بیمار خون گرفته می‌شود تا غلظت قند خون وی اندازه‌گیری شود. نتایجی در حد ۱۳۰-۱۴۰ میلی‌لیتر/ دسی لیتر یا کمتر عادی تلقی می‌شوند. مقادیر بیشتر از حد عادی، نیازمند آزمایش بیشتر هستند.
- آزمایش تکمیلی تحمل گلوکز نیز مستلزم این است که فرد یک‌شب چیزی نخورد. در ابتدا سطح گلوکز خون اولیه اندازه‌گیری می‌شود. سپس مادر باردار، یک محلول با غلظت قند بالا را می‌خورد. سپس سطح قند خون برای مدت سه ساعت بررسی می‌شود. درصورتی‌که زن باردار دارای دو یا تعداد بیشتری قند خون بیشتر از حد عادی باشد، این نشان‌دهنده دیابت بارداری است.
آزمایش دوم این‌گونه است که فرد آزمایش تحمل گلوکز دوساعته را انجام می‌دهد. این حالت مشابه آزمایش توصیفی قبلی است. در حین انجام آزمایش، تنها یک مقدار غیرعادی نشان‌دهنده وقوع دیابت بارداری است.
