بیماری عفونی یا بیماری واگیر یا بیماری مسری به بیماری گویند که توسط عفونت منتقل و علائم و نشانه‌های بیماری ظاهر شود. این عفونت می‌تواند توسط ویروس، باکتری، قارچ، تک‌یاختگان یا انگل ایجاد شود.
بیماری‌های عفونی؛ علل، عوارض و راه‌های درمان
بیماری‌های عفونی اختلالاتی هستند که توسط ارگانیسم‌هایی مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها یا انگل‌ها ایجاد می‌شوند. ارگانیسم‌های بسیاری در بدن و بر روی بدن ما زندگی می‌کنند. آنها معمولا بی‌ضرر یا حتی مفید هستند؛ اما برخی آنها تحت شرایط خاص، ممکن است باعث بیماری شوند.
برخی از بیماری‌های عفونی ممکن است از فردی به فرد دیگر انتقال یابند. برخی از آنها توسط حشرات یا حیوانات دیگر منتقل می‌شوند؛ و برخی دیگر نیز با مصرف غذای یا آب آلوده یا مواجهه با ارگانیسم‌های محیطی انتقال می‌یابند.
علائم و نشانه‌ها بسته به ارگانیسم عامل عفونت متفاوت است، اما اغلب شامل تب و خستگی می‌شوند. عفونت‌های خفیف ممکن است به استراحت و درمان‌های خانگی پاسخ دهند، درحالی‌که برخی از عفونت‌های مهلک ممکن است نیاز به بستری و مراجعه به متخصص عفونی داشته باشند.
بسیاری از بیماری‌های عفونی مانند سرخک و آبله‌مرغان با واکسن قابل‌پیشگیری هستند. شستشوی مکرر و کامل دست‌ها نیز در محافظت در برابر بیماری‌های عفونی کمک‌کننده است.
علائم بیماری‌های عفونی
هر بیماری عفونی علائم و نشانه‌های خاص خود را دارد. علائم و نشانه‌های کلی که در شماری از بیماری‌های عفونی مشترک هستند، عبارت‌اند از:
-
تب
-
اسهال
-
خستگی
-
دردهای عضلانی
-
سرفه
از جمله علت‌های اصلی ابتلا به بیماری‌های عفونی می‌توان به انگل‌ها، قارچ‌ها، ویروس‌ها و باکتری‌ها اشاره کرد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت بروز هر یک از مواد زیر به دنبال مراقبت پزشکی باشید:
- گازگرفتگی توسط حیوان
- داشتن مشکلات تنفسی
- سرفه کردن برای مدت‌زمان بیش از یک هفته
- سردرد شدید همراه با تب
- تجربه بثورات جلدی یا تورم
- تب غیرقابل توضیح یا طولانی‌مدت
- مشکلات بینایی ناگهانی
مشاوره با متخصص عفونی
علت ابتلا به بیماری‌های عفونی
بیماری‌های عفونی می‌توانند ناشی از موارد زیر باشند:
- باکتری‌ها. این ارگانیسم‌های تک‌سلولی عامل بیماری‌هایی نظیر گلودرد ﻣﯾﮑروﺑﯽ، عفونت ادراری و سل هستند.
- ویروس‌ها. ویروس‌ها حتی کوچک‌تر از باکتری‌ها هستند باعث ایجاد بیماری‌های متعددی از سرماخوردگی تا ایدز می‌شوند.
- قارچ‌ها. بسیاری از بیماری‌های پوستی مانند کرم حلقوی و پای ورزشکار ناشی از قارچ‌ها هستند. انواع دیگر قارچ‌ها قادرند ریه‌ها یا سیستم عصبی را آلوده سازند.
- انگل‌ها. عامل ایجاد مالاریا انگل ریزی است که توسط نیش پشه منتقل می‌شود. سایر انگل‌ها ممکن است از مدفوع حیوانات به انسان منتقل شوند.
تماس مستقیم
آسان‌ترین راه ابتلا به عمده بیماری‌های عفونی، برقراری تماس با شخص یا حیوان مبتلا به این عفونت است. از جمله بیماری‌های عفونی می‌توانند از راه‌های زیر طی تماس مستقیم انتقال یابند:
- شخص به شخص. بیماری‌های عفونی معمولاً از طریق انتقال مستقیم باکتری‌ها، ویروس‌ها یا میکروب‌های دیگر از شخصی به شخص دیگر گسترش می‌یابد. این امر ممکن است طی سرفه، عطسه، لمس یا بوسیدن شخص عاری از بیماری توسط فرد مبتلا به باکتری یا ویروس به رخ دهد.
- این میکروب‌ها می‌توانند از طریق تبادل مایعات بدن طی تماس جنسی نیز انتشار یابند. شخص ناقل میکروب ممکن است هیچ‌گونه علائمی از بیماری نداشته باشد، اما به‌راحتی می‌تواند ناقل باشد.
- حیوان به شخص. گزیدگی یا خراشیدگی ناشی از یک حیوان آلوده – حتی حیوان خانگی – می‌تواند شمارا بیمار کند و در شرایط حادی که می‌تواند کشنده باشد، قرار دهد. دست زدن به مدفوع حیوانات نیز می‌تواند خطرناک باشد. به‌عنوان‌مثال، ممکن است با برداشتن جعبه بستر گربه خود به بیماری توکسوپلاسموز مبتلا شوید.
- مادر به فرزند متولد نشده. یک زن باردار ممکن است میکروب‌هایی که باعث بیماری‌های عفونی می‌شوند را به نوزاد متولد نشده خود منتقل کند. برخی از میکروب‌ها می‌توانند از جفت یا شیر مادر انتقال یابند. میکروب‌های واقع در واژن نیز می‌توانند در زمان تولد به کودک منتقل شوند.
تماس غیرمستقیم
ارگانیسم‌های عامل بیماری می‌توانند از طریق تماس غیرمستقیم نیز منتقل شوند. بسیاری از میکروب‌ها می‌توانند بر روی اشیاء بی‌جان مانند رومیزی، دستگیره در یا دستگیره شیر آب باقی بمانند.
به‌عنوان‌مثال، شما با گرفتن دستگیره دری که توسط فرد بیمار مبتلا به آنفولانزا یا سرماخوردگی لمس شده است، می‌توانید میکروب‌هایی را که او برجای گذاشته است را بگیرید؛ و اگر پیش از شستن دست‌ها چشم، دهان یا بینی خود لمس کنید، ممکن است مبتلا شوید.
نیش حشرات
بعضی از میکروب‌ها برای انتقال از یک میزبان به میزبان دیگر به حشرات حامل – مانند پشه‌ها، کک‌ها، شپش‌ها یا کنه‌ها – متکی هستند. این حامل‌ها به عنوان وکتور (حامل) شناخته می‌شوند. پشه‌ها می‌توانند حامل انگل مالاریا یا ویروس غرب نیل باشند. کنه‌های گوزنی ممکن است باکتری‌های عامل بیماری لایم را با خود داشته باشند.
آلودگی غذایی
میکروب‌های عامل بیماری می‌توانند از طریق غذا و آب آلوده نیز شمارا مبتلا کنند. این مکانیسم انتقال امکان گسترش میکروب‌ها در شمار زیادی از افراد را از طریق یک منبع واحد فراهم می‌کند. به‌عنوان‌مثال، اشرشیاکلی (E. coli) باکتری است که در و یا بر روی برخی از غذاها مانند همبرگر نیمه‌پخته یا آب‌میوه غیرپاستوریزه دیده می‌شود.
عوامل خطرزا
درصورتی‌که سیستم ایمنی بدن شخص مبتلا به بیماری عفونی عملکرد مناسبی نداشته باشد، احتمالا وی بیمار خواهد شد. در صورت وجود شرایط زیر وقوع این امر محتمل است:
- ابتلا در حین مصرف استروئیدها یا داروهای دیگری مانند داروهای ضد رد برای ارگان پیوندیافته که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کنند
- مبتلا بودن به HIV یا ایدز
- ابتلا به انواع خاصی از سرطان‌ها یا اختلالات دیگری که سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند
علاوه بر این، وضعیت‌های بالین دیگر، مانند ابزار پزشکی کاشته شده، سوءتغذیه و افزایش سن ممکن است فرد را در معرض عفونت قرار دهد.
عوارض جانبی بیماری‌های عفونی
بیشتر بیماری‌های عفونی تنها با عوارض جزئی همراه هستند؛ اما برخی از عفونت‌ها – مانند ذات‌الریه، ایدز و مننژیت – می‌توانند مهلک شوند. چند نوع عفونت با افزایش طولانی‌مدت خطر سرطان همراه هستند:
- ویروس پاپیلومای انسانی با سرطان دهانه رحم مرتبط است
- هلیکوباکتر پیلوری با سرطان معده و زخم معده ارتباط دارد
- هپاتیت B و C با سرطان کبد ارتباط دارند
علاوه بر این، برخی از بیماری‌های عفونی ممکن است خاموش شده و مجدداً در آینده – گاهی حتی دهه‌ها بعد- بروز یابند. به‌عنوان‌مثال، فردی که به آبله‌مرغان مبتلا شده است ممکن است بعدها در زندگی به زونا ابتلا یابد.
از مهم‌ترین روش‌های پیشگیری از بیماری‌های عفونی، واکسیناسیون است.
راه‌های پیشگیری از بیماری‌های عفونی
برای کاهش خطر ابتلا به عفونت این نکات را دنبال کنید:
- دست‌هایتان را بشویید. این امر به‌ویژه پیش و پس از تهیه غذا، پیش از صرف غذا و پس از استفاده از توالت بسیار مهم است. سعی کنید دستان خود را به چشم، بینی یا دهان خود نزنید، چراکه این یک روش معمول‌ترین راه ورود میکروب‌ها به بدن است.
- واکسن بزنید. واکسیناسیون می‌تواند احتمال ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها را به شدت کاهش دهد. توجه داشته باشید واکسیناسیون‌های توصیه شده در مورد خود و نیز فرزندانتان در زمان مربوطه انجام شده باشند.
- در صورت بیماری در خانه بمانید. درصورت داشتن استفراغ، اسهال یا تب، سر کار نروید. اگر فرزندتان هریک از این علائم را داشت، وی را به مدرسه نفرستید.
- غذاها را به دقت آماده کنید. پیشخوان‌ها و سایر سطوح آشپزخانه را هنگام تهیه غذا تمیز نگه دارید. با استفاده از دماسنج مواد غذایی و بررسی میزان نرمی و سفتی، غذاها را در دمای مناسب طبخ کنید. برای گوشت‌های چرخ کرده، این دما معادل حداقل ۱۶۰ درجه فارنهایت (۷۱ درجه سانتی‌گراد)؛ برای مرغ، ۱۶۵ فارنهایت (۷۴ درجه سانتی‌گراد)؛ و برای بیشتر گوشت‌های دیگر، حداقل ۱۴۵ فارنهایت (۶۳ درجه سانتی‌گراد) است.
- همچنین باقیمانده غذاها را بلافاصله به یخچال منتقل کنید – اجازه ندهید غذاهای پخته‌شده برای مدت طولانی در دمای اتاق بمانند.
- رابطه جنسی ایمن برقرار کنید. درصورتی‌که شما یا شریک جنسی‌تان سابقه عفونت‌های مقاربتی یا رفتارهای پرخطر دارید، همیشه از کاندوم استفاده کنید.
- از به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی بپرهیزید. از مسواک، شانه و تیغ شخصی خود استفاده کنید. از استفاده از لیوان نوشیدنی یا ظروف غذاخوری مشترک خودداری کنید.
- عاقلانه سفر کنید. د صورت سفر به خارج از کشور، در مورد هرگونه واکسیناسیون خاص – مانند تب زرد، وبا، هپاتیت A یا B یا تب حصبه – که ممکن است لازم باشد، با پزشک خود صحبت کنید.
روش‌های تشخیص بیماری عفونی
ممکن است پزشک برای تعیین علت بروز علائم، دستور انجام تست‌های آزمایشگاهی یا اسکن تصویربرداری را بدهد.
تست‌های آزمایشگاهی
بسیاری از بیماری‌های عفونی علائم و نشانه‌های مشابهی دارند. گاهی اوقات نمونه مایعات بدن می‌تواند شواهدی از میکروب خاص عامل بیماری را نشان دهد. این امر به پزشک در فرایند درمان کمک می‌کند.
- آزمایش‌های خون. یک تکنسین با واردکردن نیدل در ورید، معمولاً در محل بازو، نمونه خون را می‌گیرد.
- آزمایش ادرار. این آزمایش بدون درد مستلزم ادرار کردن در یک ظرف است. برای جلوگیری از آلودگی احتمالی نمونه، ممکن است آموزش داده شود که در ابتدا ناحیه تناسلی با یک ضدعفونی‌کننده تمیز شده و سپس ادرار جمع‌آوری گردد.
- سواب های گلو. نمونه‌هایی که از گلو یا سایر نواحی مرطوب بدن به دست می‌آید ممکن است با کمک سواب استریل گرفته شود.
- نمونه مدفوع. ممکن است چگونگی گرفتن نمونه مدفوع برای ارائه به آزمایشگاه به‌منظور بررسی نمونه انگل‌ها و موجودات دیگر آموزش داده شود.
- بذل نخاعی (پانکچر کمری). این روش برای گرفتن نمونه‌ای از مایع مغزی نخاعی از طریق سوزنی که با دقت بین استخوان‌های ستون فقرات وارد شده است، انجام می‌شود. معمولاً از بیمار خواسته می‌شود زانوهای خود را به سمت سینه کشیده و به پلوی خود دراز بکشد.
اسکن‌های تصویربرداری
روش‌های تصویربرداری – مانند اشعه ایکس، توموگرافی کامپیوتری و تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی – می‌توانند به تشخیص دقیق کمک کرده و بیماری‌های دیگری که باعث این علائم می‌شوند را رد کنند.
بیوپسی
در طی بیوپسی، نمونه بافتی کوچکی از ارگان داخلی برای آزمایش گرفته می‌شود. به‌عنوان‌مثال، بیوپسی بافت ریه می‌تواند برای بررسی انواع قارچ‌هایی که منجر به نوع خاصی از ذات‌الریه می‌شوند، مورد استفاده قرار گیرد.
راه‌های درمان بیماری‌های عفونی
آگاهی از نوع میکروب عامل بیماری، انتخاب مناسب‌ترین گزینه درمانی را برای پزشک تسهیل می‌کند.
آنتی‌بیوتیک‌ها
آنتی‌بیوتیک‌ها در خانواده‌های مشابهی دسته‌بندی می‌شوند. باکتری‌ها نیز در گروه‌هایی محتوی انواع مشابه مانند استرپتوکوک یا E. coli طبقه‌بندی می‌شوند.
انواع خاصی از باکتری‌ها به کلاس‌های خاصی از آنتی‌بیوتیک‌ها حساس هستند. درصورتی‌که پزشک از نوع باکتری عامل بیماری آگاهی داشته باشد، درمان می‌تواند هدفمندتر انجام شود.
آنتی‌بیوتیک‌ها معمولاً برای عفونت‌های باکتریایی مورد استفاده قرار می‌گیرند، چراکه این نوع داروها هیچ تأثیری در بیماری‌های ناشی از ویروس‌ها ندارند؛ اما گاهی تشخیص اینکه کدام نوع میکروب در بیماری نقش دارد، دشوار است. به‌عنوان‌مثال، ذات‌الریه می‌تواند ناشی از باکتری، ویروس، قارچ یا انگل باشد.
استفاده بیش‌ازحد از آنتی‌بیوتیک‌ها منجر به ایجاد انواع باکتری‌های مقاوم در برابر یک یا چند نوع آنتی‌بیوتیک شده است. این امر درمان این باکتری‌ها را بسیار مشکل‌تر می‌سازد.
ضدویروس‌ها
- داروهایی برای درمان برخی از ویروس‌ها و نه همه آنها توسعه‌یافته است. نمونه‌هایی از آنها ویروس‌هایی را شامل می‌شود که موارد زیر را در دارند:
- HIV / ایدز
- تبخال
- هپاتیت B
- هپاتیت C
- آنفلوانزا
ضد قارچ‌ها
از داروهای ضد قارچ موضعی می‌توان برای درمان عفونت‌های پوستی یا ناخن ناشی از قارچ استفاده کرد. برخی از عفونت‌های قارچی، مانند مواردی که ریه‌ها یا غشاهای مخاطی را تحت تأثیر قرار می‌دهند، می‌توانند با یک داروی ضد قارچ خوراکی درمان شوند. عفونت‌های قارچی شدیدتر ارگان‌های داخلی، به‌ویژه در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، ممکن است به داروهای ضد قارچ داخل وریدی نیاز داشته باشند.
داروهای ضد انگل
برخی از بیماری‌ها، از جمله مالاریا، ناشی از انگل‌های ریز هستند. با اینکه داروهایی برای درمان این بیماری‌ها وجود دارد، برخی از انواع انگل‌ها در برابر این داروها مقاومت نشان داده‌اند.
Top of Form
Bottom of Form
